Patron strony
Menu
Autor: Dr inż. Marcin Markowicz
Rzepak ozimy ma duże wymagania w odniesieniu do uprawy i przygotowania gleby do siewu, co bezwzględnie ujawniają polowe wschody roślin. Uprawa roli pod zasiew rzepaku ozimego powinna zapewnić dobre wyrównanie i równomierne spulchnienie gleby oraz uzyskanie struktury gruzełkowatej. Błędy popełnione w uprawie roli mogą skutkować nierównomiernymi wschodami roślin, a także opóźnieniem ich początkowego rozwoju. Drobne nasiona wymagają precyzyjnego umieszczenia na niewielkiej głębokości i jednocześnie zapewnienia dostępu wilgoci. Kiełkującym roślinom zagraża zarówno niedobór wody, jak i jej nadmiar. Szczególnie po ulewnych deszczach następują zamulenia powierzchni gleby i jej późniejsze zaskorupienie uniemożliwiające przebicie się liścieni – jest to szczególnie niebezpieczne na glebach ciężkich i gliniastych.
Przygotowanie gleby i siew przypadają na okres lata, gdy wysokie temperatury przyspieszają znacząco parowanie wody z gleby, dlatego podstawą jest wykonanie odpowiedniego zespołu uprawek pożniwnych. Uprawę roli pod zasiew rzepaku powinno rozpocząć się już w momencie zbioru rośliny przedplonowej, podczas którego należy zapewnić możliwe niskie koszenie, dokładne rozdrobnienie oraz równomierne rozrzucenie słomy – o ile nie jest zbierana. (Fot. 1) Najistotniejsze jest, aby pierwsze uprawki wykonać natychmiast po zbiorze przedplonu. Zadaniem tego zabiegu jest zatrzymanie wody, która z nieuprawionej gleby bardzo szybko paruje. Płytka uprawa ścierniska przesusza wzruszoną warstwę, dlatego zabiegi te powinny być najpłytsze jak to tylko możliwe. Jeżeli zachodzi konieczność przykrycia dużych ilości resztek pożniwnych, głębokość uprawy powinna być nieco większa. Należy pamiętać, że nie jest konieczne całkowite przykrycie resztek pożniwnych, ważniejszą sprawą jest ich równomierne wymieszanie z glebą, co zapoczątkuje ich rozkład i ułatwi późniejszą orkę. Nie powinno się także całkowicie zaniechać uprawek pożniwnych w systemach upraw bezorkowych. Możliwe jest ich zastąpienie innymi zabiegami agrotechnicznym, jednym z nich jest pozostawienie mulczu ze słomy, który ogranicza parowanie wody oraz wykonanie zabiegu herbicydem nieselektywnym zwalczającym chwasty.
W zespole uprawek przedsiewnych pod rzepak ozimy obowiązuje zasada głębokiej uprawy roli z płytkimi zabiegami doprawiającymi. Szczególną uwagę należy zwrócić na głębokość pracy narzędzi uprawowych, gdyż to ona w większym stopniu wpływa na rozwój systemu korzeniowego, a w ostateczności na plon nasion.
Alternatywą dla klasycznej uprawy roli jest uprawa bezorkowa, (Fot. 2) która polega na spulchnieniu gleby bez jej odwracania. Szeroko rozpowszechniony jest pogląd, że rzepak źle reaguje na uproszczenia w uprawie roli, a także że potencjał plonowania może w pełni wykorzystać uprawiany tylko po orce. Rzepak jest to roślina, która wytwarza głęboki system korzeniowy i dzięki temu potrafi korzystać z większego zapasu wody i składników pokarmowych. Uproszczenia w uprawie nie mogą polegać na jej spłyceniu, co będzie wpływało na ograniczeniu rozwoju korzeni w głębszych warstwach. Obecnie stosowane narzędzia do uprawy bezorkowej (kultywatory do uprawy głębokiej) pozwalają na spulchnienie gleby nawet do głębokości 35 cm, co w efekcie pozwala na intensywny rozwój systemu korzeniowego. Należy mieć na uwadze, że wymagany efekt nie zostanie osiągnięty broną talerzową, która pracuje na mniejszej głębokości (12-15 cm). Termin wykonania uprawy przedsiewnej w systemie bezorkowym zależy również od kategorii agronomicznej gleby, jej uwilgotnienia oraz warunków atmosferycznych. Do niewątpliwych zalet uprawy bezorkowej rzepaku ozimego należą obniżenie kosztów paliwa, skrócenie czasu uprawy, możliwość dotrzymania terminowego siewu nasion, większe uniezależnienie od warunków atmosferycznych, mniejsze przesuszenie wierzchniej warstwy gleby (mniej zabiegów doprawiających, brak odwracania gleby), jak również intensywny rozwój systemu korzeniowego. Do negatywnych efektów uprawy bezorkowej należy zaliczyć większą presję ze strony chwastów (w szczególności samosiewów zbóż w okresie wschodów), jednak przy odpowiednim doświadczeniu i praktyce nie stanowi większych problemów.
Najmniej koszto-, energo- oraz czasochłonnym sposobem uprawy rzepaku jest coraz bardziej popularna uprawa pasowa (strip-till). (Fot. 3) Głównym celem tej metody jest spulchnienie tylko pasów gleby, w których za jednym przejazdem zostają umieszczone nasiona oraz nawóz (głębokość umieszczenia nawozu przeważnie zależy od producenta siewnika do uprawy pasowej i najczęściej wynosi 15 i 30 cm). Niewątpliwymi zaletami tego systemu uprawy roli i siewu jest większe uniezależnienie się od warunków atmosferycznych, głębokie spulchnienie pasów gleby i stworzenie tym samym idealnych warunków do rozwoju systemu korzeniowego roślin rzepaku, zachowanie wilgoci w glebie i szybkie tempo wschodów roślin (w przeciwieństwie do poprzednich systemów uprawy roli liczba zabiegów uprawowych jest ograniczona do minimum). Pozostawiona pomiędzy pasami ścierń lub mulcz (w przypadku wykonania wcześniejszej płytkiej uprawy ścierniska) w okresie zimowym stanowią ochronę przed niekorzystnymi warunkami środowiska jak np. wysmalanie, a także zapobiega wywiewaniu śniegu, który izoluje i ochrania roślin przed niskimi temperaturami. Szczególną uwagę należy zwrócić na zlokalizowane nawożenie w tej technologii, które pozwala zredukować stary składników odżywczych aplikowanych rzutowo. Efekt plonotwórczy jest porównywalny do uprawy płużnej oraz bezorkowej.
Bardzo istotnym parametrem wpływającym na powodzenie uprawy rzepaku jest termin siewu. Warto podkreślić, że pokrój rozet jest skorelowany z przezimowaniem roślin rzepaku. Spośród podstawowych parametrów decydujących o stopniu przezimowania roślin odgrywa wysokość wyniesienia stożka wzrostu. Największą mrozoodpornością charakteryzują się rośliny, które wytworzą do jesiennego zatrzymania wegetacji co najmniej 6-9 dorodnych liści w rozecie. Powinna być ona tak zwarta, aby pąk wierzchołkowy nie wyrastał wyżej niż 2-3 cm nad powierzchnie gleby. Korzenie powinny przerastać całą warstwę orną gleby, a szyjka korzeniowa winna mieć średnicę nie mniejszą niż 5 mm (Fot. 4). Rośliny o takim pokroju wykazują największą tolerancję na mróz i wahania temperatur, jak również charakteryzują się dobrym wigorem po wiosennym wznowieniu wegetacji. Korzystny jest taki termin siewu, który zapewni 75-80 dni pełnej wegetacji rzepaku z temperaturą średnią powyżej 5°C. Z tego powodu siew rzepaku zaleca się wykonać w zależności od długości okresu wegetacji. (Fot. 5) Opóźnienie terminu siewu negatywnie wpływa na główne parametry pokroju rozet rzepaku ozimego- powodując przede wszystkim zmniejszenie liczby liści w rozecie, średnicy szyjki korzeniowej oraz długości korzenia palowego.
Kolejnym istotnym parametrem dotyczącym siewu rzepaku ozimego jest gęstość siewu nasion. Rzepak bardzo mocno reaguje spadkiem plonu na błędy popełnione w agrotechnice. Niestety nadal jednym z najczęściej popełnianych błędów jest zbyt gęsty siew, co gorsza tego błędu nie można naprawić w czasie trwania wegetacji. Z reguły gęstość winna być wypadkową dwóch zasad: pierwszej – im gorsze warunki siedliskowe i klimatyczne, tym gęstszy siew oraz drugiej – im bardziej intensywna technologia uprawy, tym siew rzadszy. W większości przypadków przy siewie w rozstawie rzędów standardowej 12,5-15 cm, obsada powinna wynosić maksymalnie 40-50 roślin/m2, przy tym najlepiej, aby rośliny były równomiernie rozmieszczone. Z kolei w przypadku siewu punktowego, do zrealizowania potencjału plonotwórczego wystarczająca jest już obsada 20-25 roślin/m2oraz nie powinna być większe niż 30-35 roślin/m2 (Fot. 6). Niestety, przed siewem rzepaku trudno jest określić, jak długo potrwa jego wzrost i rozwój jesienią, jednakże nawet przy późniejszych terminach siewu nie warto zwiększać nadmiernie normy siewu powyżej 50 szt./m2.
Odpowiedni wybór technologii uprawy oraz przestrzeganie wyżej wymienionych reguł to elementy, które odpowiednio wykonane powinny zaowocować sukcesem.
Sfinansowano z Funduszu Promocji Roślin Oleistych
Pozostańmy w kontakcie
